Historia zabytkowej siedziby Muzeum

Gmach, w którym obecnie znajduje się Muzeum Zabawek i Zabawy powstał w 1872 roku. Utrzymany jest w stylu eklektycznym z przewagą akcentów klasycyzujących. Południowa elewacja od strony placu Wolności ma reprezentacyjny charakter (z monumentalną bramą pośrodku). Wieloosiowa fasada ukształtowana jest symetrycznie, a po jej bokach występują ryzality nakryte trójkątnymi tympanonami.

Pierwotnie budynek przeznaczony był na sklepy, zakłady usługowe i jatki. W 1899 roku uruchomiono w nim „Dom gościnny dla ludu”. W 1929 w zachodnim skrzydle zorganizowano Miejską Pracownię Badania Żywności. Przed rokiem 1939 w budynku znajdowało się: 19 sklepów, 30 jatek oraz sklepów z pieczywem oraz 3 zakłady dzierżawione handlowcom z wolnego przetargu. Po drugiej wojnie światowej przez prawie 20 lat nadal funkcjonowały tu sklepy, a swoją siedzibę miały: Towarzystwo Przyjaciół Dzieci, potem RSW „Prasa-Książka-Ruch”, redakcje „Słowa Ludu” i „Echa Dnia”, Zrzeszenie Prywatnego Handlu i Usług i wiele innych instytucji.

Ponad 10 lat gospodarzem budynku był NSZZ „Solidarność”, który opuścił go w lutym 2002 roku, a rok później miejscy radni podjęli decyzję o przekazaniu gmachu Muzeum Zabawkarstwa. Obiekt był w opłakanym stanie, prawdopodobnie nigdy nie przechodził remontu kapitalnego, nie był też właściwie zabezpieczony. Opracowania projektu modernizacji i adaptacji budynku do potrzeb muzealnych podjął się inż. arch. Paweł Pedrycz.

Uroczyste otwarcie muzeum w nowej siedzibie odbyło się 1 czerwca 2006 roku.

Fragment tekstu Lidii Zawistowskiej „Zabawki w jatkach” [w:] „Spotkania z zabytkami”, 2008, nr 6.

Muzeum ma 40 lat!

Kielecczyzna stała się po II wojnie światowej jednym z ważniejszych ośrodków zabawkarskich w Polsce. Uboga ludność, szczególnie z kilku wsi na północ od Kielc (w kierunku Suchedniowa) zajmowała się małą wytwórczością dla dzieci, traktując to zajęcie jako dodatkowe źródło dochodu.

Prężnie działająca spółdzielczość tej branży w latach 70. XX w. doprowadziła do powstania w Kielcach Krajowego Związku Spółdzielni Zabawkarskich (KZSZ), który koordynował działalność ponad 80% producentów zabawek w Polsce (m.in.: Spółdzielnię „Palart” z Wrocławia, „Galanterię Drzewną” z Mrągowa, „Spójnię” i „Prozapol” z Łodzi, spółdzielnie: „Estetykę”, „Światowid” i „Unię” z Warszawy, „Bajkę” z Lublina, Spółdzielnie Pracy: „Gromadę”, „Precyzję” i „Świętokrzyską” z Kielc).

Muzeum Zabawkarstwa w Kielcach rozpoczęło działalność w strukturze Związku. Od 1 grudnia 1979 roku, czyli od chwili powstania, stanowiło zaplecze badawczo-rozwojowe dla producentów i projektantów zabawek. W ograniczonym stopniu zajmowało się działalnością wystawienniczą i gromadzeniem eksponatów muzealnych, gdyż nie pozwalały na to możliwości lokalowe. W tym czasie Muzeum korzystało z gościny Muzeum Narodowego, zajmując w budynku przy placu Partyzantów (obecnie Rynek) jedną niewielką salę. Pierwszą samodzielną siedzibą Muzeum stał się od 1 czerwca 1982 roku zabytkowy spichlerz zbożowy przy ulicy Zamkowej w Kielcach.

Pod koniec 1985 roku ekspozycja przy ulicy Zamkowej została zamknięta, ponieważ pomieszczenia nie spełniały podstawowych kryteriów przewidzianych dla obiektów muzealnych. Od końca 1985  do 1988 roku Muzeum nie dysponowało własną siedzibą. W tym czasie organizowało wystawy ze swoich zbiorów w wielu polskich muzeach oraz instytucjach kulturalnych. Otwarcie stałej ekspozycji, w trzech salach w budynku biurowym Spółdzielczości Pracy przy ulicy Kościuszki 11 miało miejsce 1 czerwca 1988 roku. Całą powierzchnię wystawową trzeba było zmieścić na 220 m kw., stąd tylko kilka procent zbiorów znajdowało się na wystawach stałych, większość spoczywała w magazynach lub była wypożyczana do innych placówek muzealnych.

W związku z likwidacją Krajowego Związku Spółdzielni Zabawkarskich w 1989 roku, na wniosek Ministerstwa Kultury i Sztuki Muzeum trafiło pod opiekę Wojewody Kieleckiego, a od 1 stycznia 1990 roku – Prezydenta Kielc. Dzięki uzyskaniu samodzielnej struktury organizacyjnej, Muzeum rozwinęło wszechstronną działalność, na tyle nietypową, by stać się jedyną tej wielkości i tego rodzaju placówką w kraju.

W 2002 roku wojewoda świętokrzyski przyznał Muzeum Zabawkarstwa tytuł Dumy Regionu. Nagrodę otrzymują osoby i instytucje, które wyróżniają się na tle podobnych sobie w Polsce wartością intelektualną, pozycją zawodową oraz oryginalnością form pracy.

W roku 2004 Prezydent Kielc, Wojciech Lubawski przekazał na siedzibę Muzeum zabytkowy XIX-wieczny budynek dawnych hal targowych przy placu Wolności 2. Prace adaptacyjno-remontowe zakończono w listopadzie 2005 roku. Nowa siedziba zlokalizowana jest w centrum miasta, na szlaku wędrówek turystycznych. Duży plac, przy którym znajduje się budynek Muzeum, umożliwia organizację wielu imprez plenerowych dla najmłodszych mieszkańców Kielc i regionu.

Ważne daty w historii Muzeum

1 grudnia 1979 – powstaje Muzeum Zabawkarstwa jako część Krajowego Związku Spółdzielni Zabawkarskich. Muzeum korzysta z gościny Muzeum Narodowego przy pl. Partyzantów, wykorzystując jedną salę ekspozycyjną.

1 czerwca 1982 – zabytkowy spichlerz przy ul. Zamkowej staje się siedzibą Muzeum.

Grudzień 1985 – ekspozycja przy ulicy Zamkowej zostaje zamknięta, gdyż pomieszczenia nie spełniają podstawowych kryteriów użytkowania przewidzianych dla obiektów muzealnych.

1 czerwca 1988 – Muzeum otwiera stałą ekspozycję w trzech salach budynku biurowego Spółdzielczości Pracy przy ulicy Kościuszki 11. Powierzchnia wystawiennicza – 220 m kw., tylko kilka procent zbiorów udostępniono zwiedzającym.

1989 – Krajowy Związek Spółdzielni Zabawkarskich zostaje zlikwidowany, na wniosek Ministerstwa Kultury i Sztuki, Muzeum trafia pod opiekę Wojewody Kieleckiego.

Muzeum Zabawkarstwa przechodzi pod opiekę Prezydenta Kielc.

2002 – Wojewoda Świętokrzyski nadaje Muzeum tytuł Dumy Regionu.

2004 – Prezydent Kielc, Wojciech Lubawski przekazuje Muzeum na siedzibę zabytkowy XIX-wieczny budynek dawnych hal targowych przy placu Wolności 2.

Listopad 2005 – Kończy się remont nowej siedziby Muzeum. Koszt inwestycji: ponad 6 mln złotych.

9 marca 2006 – Rada Miejska podejmuje uchwałę nadającą nowy statut i zmieniającą nazwę placówki na Muzeum Zabawek i Zabawy.

1 czerwca 2006 – oficjalne otwarcie nowej siedziby Muzeum przy pl. Wolności 2.

13 października 2006 – Marszałek Województwa Świętokrzyskiego Franciszek Wołodźko przyznaje Muzeum Zabawek i Zabawy statuetkę Wędrowca Świętokrzyskiego 2006 za popularyzację turystyki kulturowej i przygotowanie nowej ekspozycji wystawienniczej.

5 maja 2010 – Muzeum otrzymuje nominację w konkursie na Wydarzenie Muzealne – Sybilla 2009 za wystawę ,,Made in Poland. Zabawki z polskich spółdzielni zabawkarskich” w kategorii wystaw historycznych, biograficznych i literackich.